येशुको जन्म
पौराणिक कथा अनुसार येशु ख्रीष्टको जन्म ० वर्ष, डिसेम्बर २४ र २५ को बीचको रातमा भएको दाबी गरिन्छ । त्यसैले संसारभरका ख्रीष्टियनहरूले परम्परागत रूपमा मसीह र ईश्वरको पुत्रको जन्मलाई ख्रीष्टमसको रूपमा मनाउँछन् तर के यो येशुको जन्मको वास्तविक मिति हो त ?
नयाँ करारमा येशुको जन्म मितिको बारेमा कुनै उल्लेख गरिएको छैन् । धर्मशास्त्र र मण्डलीको इन्साइक्लोपीडियाले पनि भन्छ: “येशुको वास्तविक जन्मदिन अज्ञात छ” । यो अचम्मको कुरा होइन किनकि त्यस समयमा मानिसहरू वर्ष र दिनको बारेमा पूर्णतया अनजान थिए । आजसम्म येशुको साँचो जन्मदिन अझै स्पष्ट छैन् । तर इतिहासकारहरू यस बीचमा सहमत छन् कि येशु न त डिसेम्बर २५ मा जन्मनुभएको थियो न त 0 वर्षमा नै ।
येशु ख्रीष्टको जन्म र मृत्युको विषय जति चासोको विषय बनेको छ यति चासोको विषय त संसारको कुनैपनि प्रख्यात व्यक्तिको भएको छैन् । अहिले पनि धेरै अनुसन्धानकर्ताहरूले येशुको जन्म र मृत्युको बारेमा अनुसन्धान गरिरहेका छन् ।
येशु आफैँले आफ्नो जीवनको कथा कहिल्यै लेख्नुभएन । हामीले उहाँको बारेमा थाहा पाएको कुरा नयाँ करारमा मत्ती, मर्कुस, लुका र यहुन्नाका चारवटा सुसमाचारहरूमा आधारित रहेको छ, जसमध्ये प्रत्येकले हामीलाई येशुको जीवनलाई आफ्नै दृष्टिकोणबाट बताउँछन् । केवल लुका (१:२६-२:५२) र मत्ती (१:१८-२:२३) ले येशुको बाल्यकाल र जन्मको कथाहरू बताउँछन् । परमेश्वरको पुत्रको जन्मको बारेमा प्रसिद्ध बाइबलीय ख्रीष्टमस कथा जुन यी दुई धर्मशास्त्रहरूमा आधारित छ । अझै पनि ख्रीष्टमस चलनहरूको आधार मनाउने गरिन्छ । यसलाई मण्डलीहरूमा परम्पराको रूपमा लागू गरिएको छ । धेरै परिवारहरूमा पनि ख्रीष्टमस परम्परागत रूपमा मनाइने गरिन्छ । येशुको जन्मको वास्तविक मितिको बारेमा थोरै मात्र बाइबलले जानकारी दिन्छ । लुका र मत्तीको दुई बाइबलीय परम्पराहरूबाट यी कुरा प्रकट हुन्छ: येशुको जन्म यहुदियाको बेथलेहेममा भएको थियो । येशुको जन्मको समयमा हेरोद इस्राएलमा राजा थिए । तर वास्तवमा उनको मृत्यु सन् ० मा होइन ईसापूर्व ४ मा भइसकेको हुनाले ईसापूर्व ७ देखि ४ सम्मको अवधिलाई येशुको जन्मको समय मान्न सकिन्छ । येशुका आमाबाबुलाई मरियम र योसेफ भनिन्थ्यो, जो उहाँको जन्मको समयमा संलग्न थिए । बाइबलका अनुसार येशुको जन्म पवित्र आत्माको शक्तिद्वारा कुमारीबाट भएको थियो ।
बाइबलका अनुसार डिसेम्बरमा येशुको जन्म असम्भव छ, किनकि २५ डिसेम्बरको मिति सही हुन सक्दैन भनेर बाइबलमा विभिन्न संकेतहरू छन् । येशुको जन्मको कथा लुकाको सुसमाचारमा सम्राट कैसर अगस्टसले जनगणनाको लागि बोलाउदा सुरु हुन्छ । यस कारणले गर्दा योसेफले गर्भवती मरियमलाई पनि साथमा लिएर नासरथबाट बेथलेहेमको १५० किलोमिटर यात्रामा गएका थिए । यो जनगणना हिउँदमा भएको हो कि कहिँले भएको हो वास्तविकता थाहा छैन् । के सम्राटले साँच्चै आफ्ना मानिसहरूलाई जाडोको बीचमा यति लामो र कठिन यात्रा गर्ने अपेक्षा राख्न सक्छन त ? यो सोच्नुपर्ने प्रश्न हुनसक्छ ।
जब योसेफ र मरियम बेथलेहेम आइपुगे त्यहिँ मरियमले आफ्नो छोरालाई जन्म दिइन् । यहुदियाको बेथलेहेम भन्ने दाऊदको सहरमा नवजात शिशुको जन्म हुन्छ र लुगाले बेरेर डूँडमा राखिन्छ । त्यसैले येशुको जन्म गोठमा भएको हो भनी अनुमान गरिएको छ । लुकाको सुसमाचारमा हामी पढ्छौँ: “अनि त्यही क्षेत्रमा गोठालाहरू थिए, खुल्ला मैदानमा बसेर राती आफ्नो बगालको हेरचाह गर्थे” (लुका २:८) । यसले न्यानो मौसममा बच्चा जन्माइएको पनि हुन सक्ने सुझाव दिन्छ, किनभने जाडोको बीचमा बेथलेहेम वरपरका खेतहरूमा भेडाहरूको बगाल हुँदैन्थे । वर्षको यस समयमा खेतहरूमा घाँस हुँदैन र जनावरहरूलाई स्थिरमा राखिन्छ ।
यदि २५ डिसेम्बर येशुको जन्मदिन थिएन भने यो कहिले थियो त ? यसबारे अनुसन्धानकर्ताहरूले जहिले पनि नयाँ-नयाँ परिकल्पना र खोजहरू बनाउँदै आएका छन् । तर ती मध्ये कुनै पनि वैध र प्रमाणित छैन् । नासरतका येशु साँच्चै जन्मनुभएको थियो सायद यो सधैँभरि गोप्य रहनेछ ।
ख्रीष्टमस रूख मुनि सेट गरिएको चिनो ख्रीष्टमस कथाको प्रतीक हो । मरियम र योसेफ बालक येशुको साथ गोठालाहरू, यात्रीहरू र गोठमा जनावरहरूले घेरिएका थिए । लगभग २००० वर्ष पहिलेको एक दृश्य जुन आज पनि ख्रीष्टमस मनाउने कारण बनेको छ । तर हामी किन हरेक वर्ष डिसेम्बरमा ख्रीष्टमस मनाउँछौँ यदि यो वास्तवमा येशुको जन्मदिन होइन भने ?
अनुसन्धानकर्ताहरू अझै पनि असहमत छन् तर तिनीहरूमध्ये धेरैले यो चाड सम्राट कन्स्टेन्टाइनको अधीनमा चौथो शताब्दीमा २५ डिसेम्बरमा रोममा शुरू भएको मान्छन् ।
रोमी क्यालेन्डरमा मूर्तिपूजक बिदाहरूको सूचीले संकेत गर्छ कि यो मिति त्यस समयका मूर्तिपूजकहरूमाझ धेरै विशेष थियो । यस दिन रोमीहरूले रोमन सूर्य देवता सोल इन्भिक्टसको जन्मदिन शीतकालीन सङ्क्रान्ति र ‘सूर्यको पुनर्जन्म’ मनाउने गर्थे । तिनीहरूले सङ्क्रान्तिको आगो बाल्ने र सर्कसमा उत्सवहरू प्रदर्शन गर्ने गर्थे । रोमी साम्रज्यको शनिलाई मान्नेहरू पनि यस समय डिसेम्बरमा नै मनाउने गर्थे । शनि देवताको सम्मानको रूपमा रोमका किसानहरूले उत्सव मनाउने गर्थे । यसैले यो मितिलाई ख्रीष्टको जन्म दिनको रूपमा रोजिएको हो भन्ने अनुसन्धानकर्ताहरूले आशंका गर्ने गरेका छन् । यो प्रचलन ७ औँ र ८ औँ शताब्दीमा अहिलेको पश्चिमी युरोपमा फैलिएको हुन सक्ने दाबी गर्छन् ।

येशुको मानवत्व
येशुको जन्मले हामीलाई अझ स्पष्ट के गर्छ भन्दा उहाँ साँच्चिकै मानिस भएर जन्मिनु भएको हो भन्ने प्रमाण दिद्छ । येशुलाई नयाँ करारमा (NIV र ESV) ८२ पटक “मानिसको पुत्र” भनेर उल्लेख गरिएको छ । वास्तवमा मानिसको पुत्र येशुले आफूलाई उल्लेख गर्दा प्रयोग गर्नुभएको मुख्य उपाधि हो (जस्तै, मत्ती १२:३२; १३:३७; लूका १२:८; यूहन्ना १:५१) । येशु गर्भधारण हुनुभयो (लुका २:५०), येशु जन्मनु भयो (लुका २:७), येशु रुनु भयो (यहुन्ना ११:३५), येशुले काम गर्नु भयो (मर्कुस ६:३), येशु रिसाउनु भयो (यहुन्ना २:१५), येशुले दुख भोग्नु भयो (१ पत्रुस २:२४), येशु मर्नु भयो गाडिनु भयो(लुका २३:४६, ५३) यी कुराहरूले उहाँ साच्चिकै मानिस भएर जन्मनु भएको प्रमाण दिन्छ । प्रेरित ७:५६ स्टिफनसले परमेवरलाई मानिसको पुत्र भनेका छन् ।
मानिसको पुत्र मानवताको उपाधि हो । मानिसको पुत्र केवल “मानव” को लागी एक परिधीय शब्द हो । येशु ख्रीष्ट साँच्चै मानव हुनुहुन्थ्यो । उहाँ “शरीरमा” आउनुभयो (१ यूहन्ना ४:२)।
मानिसको पुत्र नम्रताको उपाधि हो । त्रिएकको दोस्रो व्यक्ति प्रकृतिमा अनन्त स्वर्गको महिमा त्यागे र मानव शरीर धारण गर्नुभयो, मानिसको पुत्र बन्नुभयो, डुँडमा जन्मनुभयो र “मानवजातिद्वारा तुच्छ र अस्वीकार गरिएको” (यशैया ५३:३) । मानिसको पुत्रसँग “आफ्नो टाउको राख्ने ठाउँ थिएन” (लूका ९:५८) । मानिसको पुत्रले पापीहरूसँग खाए र पिए (मत्ती ११:१९) । मानिसको पुत्रले मानिसहरूका हातबाट दुःख भोग्नुभयो (मत्ती १७:१२) । स्वर्गका राजाबाट मानिसको पुत्रमा उहाँको हैसियतलाई जानाजानी घटाउनु नम्रताको प्रतीक हो (फिलिप्पी २:६-८) ।
मानिसको पुत्र ईश्वरको उपाधि हो । येशु मानिसको पुत्र हुनुहुन्छ । जस्तै परमेश्वरले मानिसजातिलाई सत्य र अनुग्रहको मूर्त स्वरूप बनाउन चाहनुभएको सबैको उत्कृष्ट उदाहरण येशु हुनुहुन्छ (यूहन्ना १:१४) । उहाँमा “ईश्वरको सम्पूर्ण पूर्णता शारीरिक रूपमा रहन्छ” (कलस्सी २:९) । यस कारणले गर्दा मानिसको पुत्रले पापहरू क्षमा गर्न सक्षम थिए (मत्ती ९:६) । मानिसको पुत्र शबाथको प्रभु हुनुहुन्छ (मर्कूस २:२८) । मानिसको पुत्र जीवन बचाउन आयो (लूका ९:५६; १९:१०), मृतकबाट बौरी उठ्न (मर्कूस ९:९) र न्याय गर्न (यूहन्ना ५:२७)। प्रधान पूजाहारीसामु उहाँको मुकदमा येशुले भन्नुभयो, “म तिमीहरू सबैलाई भन्दछु: अबदेखि तिमीहरूले मानिसको पुत्रलाई सर्वशक्तिमानको दाहिने हातमा बसेको र आकाशको बादलमा आउँदै गरेको देख्नेछौ” (मत्ती २६: ६४) । यो कथनले तुरुन्तै मुद्दा समाप्त गर्यो, किनकि अदालतले प्रभुलाई ईश्वरनिन्दाको आरोप लगायो र उहाँलाई मृत्युदण्डको सजाय दियो (पद ६५-६६) ।
मानिसको पुत्र भविष्यवाणीको पूर्ति हो । प्रधान पुजारीसामु येशुले मानिसको पुत्र भएको दाबी गर्नु भनेको दानिएल ७:१३-१४ को भविष्यवाणीको सन्दर्भ थियो, “मैले रातको दर्शनमा हेरिरहेको थिएँ र हेर मानिसको पुत्र जस्तै एक जना बादलसँगै आउँदै हुनुहुन्छ । स्वर्ग को! उहाँ दिनको प्राचीनकहाँ आउनुभयो र तिनीहरूले उहाँलाई उहाँको अगाडि ल्याए । तब उहाँलाई प्रभुत्व, महिमा र राज्य दिइयो कि सबै मानिसहरू, राष्ट्रहरू र भाषाहरूले उहाँको सेवा गरोस् । उहाँको शासन एक अनन्त शासन हो, जुन बितेर जानेछैन् र उहाँको राज्य जो नष्ट हुनेछैन् ।” (NKJV) । दानियलले महिमा, आराधना र मसीहलाई दिइएको अनन्त राज्य देखे । यहाँ “मानिसको पुत्र” भनिन्छ र येशुले यो भविष्यवाणी आफैमा लागू गर्नुभयो । येशुले अन्य अवसरहरूमा पनि आफ्नो आउँदै गरेको राज्यको बारेमा कुरा गर्नुभयो (मत्ती १३:४१; १६:२८) । हिब्रूका लेखकले मानिसको साँचो पुत्र येशु नै सबै कुराको शासक हुनुहुनेछ भनी सिकाउन भजनसंग्रहमा “मानिसको पुत्र” को सन्दर्भ प्रयोग गर्नुभयो (हिब्रू २:५-९; भजनसंग्रह ८:४-६) मानिसको पुत्र पुरानो करारको भविष्यवाणीको पूर्तिमा राजा हुनेछ । येशु पूर्ण रूपमा परमेश्वर हुनुहुन्थ्यो (यूहन्ना १:१) तर उहाँ पूर्ण रूपमा मानव पनि हुनुहुन्थ्यो (यूहन्ना १:१४) । परमेश्वरको पुत्र र मानिसको पुत्रको रूपमा उहाँ दुवै उपाधिको योग्य हुनुहुन्छ ।

येशुको ईश्वरत्व
येशुको अचम्मको जन्मले उहाँको ईश्वरत्वको साचो प्रमाण दिन्छ । मानव पिता र पुत्रको अर्थमा येशु परमेश्वरको पुत्र हुनुहुन्न । परमेश्वरले विवाह गर्नुभएन र छोरा जन्माउनुभएन । परमेश्‍वरले मरियमसँग सम्भोग गर्नुभएन र उनीसँगै छोरा जन्माउनुभएन । येशु परमेश्वरको पुत्र हुनुहुन्छ यस अर्थमा कि उहाँ मानव स्वरूपमा प्रकट हुनुभएका परमेश्वर हुनुहुन्छ (यूहन्ना १:१, १४) । येशु परमेश्वरका पुत्र हुनुहुन्छ किनभने उहाँ पवित्र आत्माद्वारा मरियममा जन्मनुभएको थियो । लूका १:३५ घोषणा गर्दछ, “स्वर्गदूतले जवाफ दिए, ‘पवित्र आत्मा तिमीमाथि आउनुहुनेछ र सर्वोच्चको शक्तिले तिमीलाई छाया पार्नेछ । यसकारण जन्मिने पवित्रलाई परमेश्वरको पुत्र भनिनेछ ।”
यहूदी अगुवाहरूसामु उहाँको मुद्दा चलिरहेको बेला प्रधान पुजारीले येशुसँग माग गरे, “म तिमीलाई जीवित परमेश्वरको शपथ खान्छु: हामीलाई भन यदि तपाईं ख्रीष्ट, परमेश्वरको पुत्र हुनुहुन्छ” (मत्ती 26:63) । “‘हो, तिमीले भनेजस्तै हो,’ येशुले जवाफ दिनुभयो । ‘तर म तिमीहरू सबैलाई भन्छु: भविष्यमा तिमीहरूले मानिसको पुत्रलाई सर्वशक्तिमानको दाहिने हातपट्टि बसेको र आकाशको बादलमा आउँदै गरेको देख्नेछौ’ (मत्ती २६:६४) । यहूदी नेताहरूले येशुलाई ईश्वरनिन्दाको आरोप लगाएर प्रतिक्रिया दिए (मत्ती २६:६५-६६) । पछि पन्तियस पिलातसको अगाडि, “यहूदीहरूले जोड दिए, ‘हामीसँग एउटा व्यवस्था छ र त्यो व्यवस्थाअनुसार उहाँ मर्नुपर्छ, किनभने उहाँले परमेश्वरको पुत्र भएको दाबी गर्नुभयो’” (यूहन्ना १९:७) । किन उहाँको परमेश्वरको पुत्र भएको दाबीलाई ईश्वरनिन्दा मानिनेछ र मृत्युदण्डको योग्य हुनेछ ? यहूदी अगुवाहरूले येशुले “परमेश्‍वरको पुत्र” भन्ने वाक्यांशको अर्थ बुझे । परमेश्वरको पुत्र हुनु भनेको परमेश्वर जस्तै स्वभावको हुनु हो । परमेश्वरका पुत्र “परमेश्वरका” हुनुहुन्छ । परमेश्वर जस्तै प्रकृतिको दावी गर्नु र वास्तवमा परमेश्वर हुन खोझ्नु यहूदी नेताहरूको निन्दा गर्नु थियो त्यसकारण, तिनीहरूले लेवी २४:१५ अनुसार येशुको मृत्युको माग गरे । हिब्रू १:३ ले यसलाई स्पष्ट रूपमा व्यक्त गर्दछ, “पुत्र परमेश्वरको महिमाको चमक र उहाँको अस्तित्वको सही प्रतिनिधित्व हो ।”

भविष्यको आशा
येशु ख्रीष्टको अनुयायीको रूपमा तपाईंको आशा संसारले हेर्ने तरिकामा आधारित छैन् वा हेरिनु हुदैन् । ख्रीष्टियनहरूले परमेश्वरका प्रतिज्ञाहरू र उहाँको वचनलाई सत्यताको रूपमा विश्वास गर्दछौँ । ख्रीष्टियनहरूका लागि जब परमेश्वरको वचनले केही कुरा हुन गइरहेको छ भनी बताउँछ तपाईंले त्यसमा आफ्नो पूर्ण विश्वास र उहाँको प्रतिज्ञामा भरोसा राख्नु पर्दछ । ख्रीष्टियन आशामा परमेश्वरले भन्नु भएको कुरा पूरा हुनेछ भन्ने आश्वासन र पूर्ण विश्वास रहेको छ किनभने परमेश्वरले यो हुनेछ भनेर प्रतिज्ञा गर्नुभएको छ ।
१. परमेश्वरको उपस्थिति निरन्तर रहनेछः
के यो अचम्मको छैन् ? मानव इतिहासमा तपाईंले वा मैले यस जीवनमा देखेको वा अनुभव गरेको कुनै पनि कुराको विपरीत, हाम्रो सर्वशक्तिमान परमेश्वरको उपस्थिति निरन्तर रहनेछ । स्वर्गको बारेमा सबैभन्दा माथिको महत्त्वपूर्ण कुरा हो, परमेश्वर त्यहाँ हुनुहुनेछ ! परमेश्वरको उपस्थितिमा हुनुले तपाईंलाई भविष्यको लागि आशा दिन्छ जुन तपाईं अत्यन्तै तीव्र रूपमा चाहनुभएको छ । त्यहाँ कुनै दु: ख, पीडा, रोग, हानि, मृत्यु इत्यादि हुनेछैन् । स्वर्ग पूर्ण शान्तिको ठाउँ हो । यो अति प्रोत्साहनजनक छ होइन ? प्रकाश २१:४ ।
२. तपाईंलाई परमेश्वरको दुलहीको रूपमा भविष्यको लागि आशा छः
परमेश्वरले आफ्ना छोराछोरीहरू र उहाँका मानिसहरूलाई उहाँको दुलहीको रूपमा उल्लेख गर्नुहुन्छ । दस कन्याहरूको दृष्टान्तको बारेमा निम्न पदहरूले हामी सबैलाई तयार रहन चेतावनी दिन्छ! मत्ती २५:१०; प्रकाश १९:६-८ ।
३. पापको उपस्थिति र यसको प्रभावहरू पराजित हुनेछन्;
अनि उहाँले तिनीहरूका आँखाबाट सबै आँसु पुछिदिनुहुनेछ । र त्यहाँ अब कुनै मृत्यु हुनेछैन् । बितेका पहिलो कुराहरूका लागि अब कुनै शोक वा रुने वा पीडा हुनेछैन् । तेतिखेर बच्चाहरू बिरामी हुने छैन्न्, सवारी दुर्घटना हुनेछैन्, एक्लोपन हुनेछैन्, चिन्ता हुनेछैन्, कुनै डिप्रेसन, डरलाग्दो निदान, क्यान्सर, ट्यूमर, मृत जन्म, गर्भपात, आत्महत्या, सम्बन्ध विच्छेद, पीडा, झूट, कुनै थप निन्दा, वा निराशा हुनेछैन् । हामी स्वर्गमा कहिल्यै बिरामी हुने छैनौँ । रोमी ८:३७; प्रकाश २१:४ ।
४. आशा स्वर्गमा भण्डार गरिएको छ:
स्वर्ग एक अनन्त संसार हो जुन तपाईंको मानवीय समझ भन्दा बाहिर छ । तपाईंले पहिले कहिल्यै यस्तो आनन्द, आराम र शान्ति अनुभव नगरी यो सम्भवतः कस्तो हुन सक्छ कल्पना गर्न कोशिस गर्न छोडिएको हुनेछ । अब बेरोजगारी हुनेछैन् र गरिबी हुनेछैन् । सबै सृष्टिको लागि परमेश्वरको उद्देश्यले यो नयाँ स्वर्ग र नयाँ पृथ्वीमा डोऱ्याइएको हुनेछ । यो सधैँ परमेश्वरको योजना हो । स्वर्ग कस्तो हुनेछ भनेर तपाईंले कल्पना पनि गर्न सक्नुहुन्न ! किनकि तपाईं र म पाप र त्यसको प्रभावमा घेरिएका र डुबेका छौ कि हामीले बुझ्न सक्दैनौँ । रोमी १५:४; रोमी ८:१८; २ कोरिन्थी ४:१७-१८ ।
५. परमेश्वरका जनहरूको उपस्थिति निरन्तर हुनेछः
त्यसोभए तपाईंको लागि भविष्यको कुनै आशा छ ? बाइबालले हामीलाई भविष्यको लागि आशा दिन्छ, जसले भन्छ कि जसले जित्छ उसले यी सबै चीजहरूको उत्तराधिकारी हुनेछ र म उसको परमेश्वर हुनेछु र ऊ मेरो छोरा हुनेछ । र यो यति चाखलाग्दो छ कि युहन्नाले यी चीजहरू देख्ने र उत्तराधिकारी हुने व्यक्तिलाई वर्णन गर्दछ, उसले उनीहरूलाई जित्ने व्यक्ति भन्छ । त्यसोभए यसले हामीलाई के बताउँछ ? पहिले, यी चीजहरू केवल चर्च जाने व्यक्तिको लागि होइन । यसले विश्वासी ख्रीष्टियनको बारेमा कुरा गरिरहेको छ, जो परमेश्वरका चीजहरूको ख्याल राख्छ, जो येशुसँग साँच्चै विश्वासको सम्बन्ध राख्छ । विश्वासीहरू विशेष भएकाले होइन तर परमेश्वरले उनीहरूका लागि के गर्नुभएको छ भनेर परमेश्वरले तिनीहरूलाई ग्रहण गर्नुभएको छ । उहाँले तिनीहरूलाई उहाँको छोरा र छोरी भनेर बोलाउनुमा गर्व गर्नुहुन्छ । यसको तात्पर्य यो हो जुन परमेश्वरले निश्चित गर्नुहुन्छ कि परमेश्वर स्वयं स्वर्गमा तपाईंसँग हुनुहुनेछ र उहाँले तपाईंलाई आफ्ना छोराहरू र छोरीहरू भन्नुहुनेछ । युहन्ना १०:२७-२८; यर्मिया ३०:२२; २ कोरिन्थी ६:१६; हिब्रु ८:१० ।

सन्दर्भ सूची
“Birth of Jesus: When Was Jesus Born?” Jesus Birth: When & Where Was Jesus Born? All Important Info, http://www.lignoma.com/en/magazine/birth-of-jesus-when-was-jesus-born/. Accessed 23 Dec. 2023.
GotQuestions.org. “Home.” GotQuestions.Org, 24 Jan. 2015, http://www.gotquestions.org/Jesus-Son-of-Man.html.
GotQuestions.org. “Home.” GotQuestions.Org, 12 May 2009, http://www.gotquestions.org/Jesus-Son-of-God.html.
Cleary, Angela. “What Does the Bible Say about Hope?” Resounding His Love, 31 Aug. 2023, resoundinghislove.com/hope-for-the-future/.